چگونه توانستم تدریس فیزیک را در کلاسهای درسم با کمک گروه های مجازی همیار محور، لذتبخش کنم.

فیزیک می‌تواند از جذاب‌ترین درس‌ها باشد ولی پژوهش‌ها نشان می‌دهند بسیاری از دانش‌آموزان آن‌را دشوار می‌دانند. از آنجا که یادگیری بهتر، یادآوری مفاهیم‌عمیق را تسهیل می‌کند، طراحی محیطی برای تدریس اثربخش درس‌هایی مانند فیزیک ضروری است. در جســت‌وجوی يافتن راهکاری برای یادگیری ماندگار از روش يادگيری مشارکتی و ترکیبی بهره گرفتم و با استفاده از آن‌ها برای تجربة شخصی فراگيران اهميت قائل شــده، محيطی طراحی شد تا معلم و دانش‌آموزان در گروه‌های مجازی برای يادگيری و دگرگونی خود تجربه اندوزند. در اين طرح مفهوم يادگيری دشوار فيزيک به کمک روش زنجيره‌ای و ساختار هرمی آموزش با يادگيری دلپذير جابه‌جا شد.

آموزش به روش زنجیره ای
معلم با دو دانش آموز سرگروه) الف( از هر کلاس، به طور مستقیم در گروهی مجازی (شاد) در ارتباط است. اشکالات مفهومی و علمی آن دو نفر را با بحث در گروه رفع می کند. سؤالهای جدید، تست و مطالب مفید را در اختیارشان قرار می دهد و بر بحث و حل گروهی آنها نظارت می کند. حالا این دو نفر سرگروه آماده اند که دو نفر همیاران )ب( زیرمجموعه شان را در گروه مجازی جداگانه) شاد( آموزش دهند؛ مانند آموزشی که از معلم خود دریافت کرده اند، تدریس مطالب جدید و رفع اشکالات علمی وحل سؤالات به صورت بحث گروهی انجام می شود. در صورت نیاز هم اشکالات مطرح شده را که توان حل آن را ندارند، به معلم انتقال می دهند. در اینجا اعضای گروه) ب( آماده شده اند اعضای زیرمجموعة خود را آموزش دهند. هر کدام از اعضای (ب) که توسط سرگروه ها مطالب جدید را آموخته اند، برای همکلاسی های خود که در زیر مجموعه اشان قرار دارند، یعنی)ج( تدریس و بر حل گروهی تمرین ها و رفع اشکالاتشان نظارت می کنند. در صورت نیاز هم اشکالات را به سرگروه خود منتقل می کنند. به این طریق، تک تک چراغ های خاموش کلاس از طریق همان دو نفر اول زنجیره) سرگروه(، به انرژی معلم وصل و روشن می شوند، این یعنی تمام اعضای کلاس، همزمان و همسطح آموزش می بینند و پیشرفت می کنند.

1- یکی از نقاط قوت این مدل این است که معلم ایجاد کنندة همه گروههای مجازی )شاد (است و کارگروهی تک تک دانش آموزان مانند کلاس شیشه ای زیر نظر معلم است. بدون هیچ هزینه ای) در تمام لحظات( عملکرد هر دانش آموز در گروه ثبت می شود و مراحل پیشرفت تحصیلی اش در اختیار معلم قرار می گیرد. حدود دو هفته الی یک ماه بعد از اجرای طرح، وضعیت تحصیلی تمام دانش آموزان، کاملاً مستند، برای معلم تعریف می شود.
2- انتقال اطلاعات وفهم مؤثر در این طرح بسیار سریع اتفاق می افتد، به علت اینکه هر دانش آموز مسئول چند نفر) محدود ( زیرمجموعة خود است و مفاهیم و مطالب را خود تجربه و تدریس می کند. در نتیجه، به بالاترین سطح یادگیری در کوتاه ترین زمان ممکن می رسند.
3- از نکات قابل توجه در حین اجرا این است که در پایان کلاس ها یکی از دانش آموزان به عنوان منشی، اسامی فعالین و غیر فعالین را سنجاق کرده و فعال ترین دانش آموز را به گروه بالاتر معرفی می کند تا در جلسه بعدی، مهمان آن گروه شود. در صورتی که بتواند در گروهی که مهمان شده، جزو بهترین ها باشد جایگزین همیار معلمی می‌شود که فعالیت کمتری دارد. به این ترتیب هر هفته برای همه دانش آموزان فرصت سرگروه شدن و همیار شدن فراهم است و فقط کافیست دانش آموزی تصمیم بگیرد که فرصت یاددهی را به دست آورد.
4- فرصتی طلایی که این طرح دراختیار دانش آموزان یک پایه قرار می دهد، این است که اگر در یک پایه چند کلاس باشند، گروه الف که مختص به سرگروه های یک کلاس بود دیگر شامل همه سرگروه هاست، دو سرگروه از هر کلاس به عنوان نمایندگان کلاس ها در کنارهم، مشکلات خود را مطرح و از دانش و تجربه های همدیگر استفاده می کنند واین همسان سازی، نه فقط در یک کلاس،که در سطح یک پایه اتفاق می افتد. هر کدام از سرگروه ها در این گروه فرصت دارد در رفع ایرادهای علمی خود، از بقیة سرگروه ها کمک بگیرد و نیز هر مطلب جالب و مفیدی را که به آن مسلط است، با نظارت معلم، برای بقیه تدریس کند. به همین صورت، تمام اعضای همیاران کلاس ها )ب( در یک گروه مجازی با یکدیگر در تعامل اند و با نظارت سرگروه ها فعالیت می کنند.
5- روش ویژه ارزشیابی تکوینی در این طرح به این صورت است که گروه ها با برنامه های از پیش تعیین شده و هفتگی، مانند مدرسة شیشه ای، فعالیت می کنند. معلم به جز گروه سرگروه ها در کلاس های همیاری حضور ظاهری ندارد ولی عملکرد گروه ها را به صورت غیرعلنی زیرنظر دارد و هرزمان که مناسب باشد، در ساعت فعالیت گروه ها، به صورت علنی مهمان آن ها می شود و سؤالاتی از اعضا می پرسد و به این ترتیب ارزشیابی تکوینی قابل ثبت انجام می شود
. 6- زمان فعالیت گروه ها و برگزاری کلاس های مجازی و گروه های همیاری نیز خارج از برنامه اصلی تدریس در کلاس هاست و هیچ گونه تاثیری در روند برنامه های مدون مدرسه ندارد. یعنی برنامه های این طرح جایگزین لحظات خارج از مدرسه و تنهایی دانش آموز می ‌شود. ساعت کلاسهای همیاری اغلب 35 دقیقه است بنابراین منظم بودن لازمه استفاده از کلاس هاست. ویژگی بعدی تقویت روحیه پرسشگری است. وقتی سوال را در گروه به اشتراک می گذاریم اعضای گروه شروع به مذاکره با یکدیگر می کنند. نظرات یکدیگر را نقد و با شیوه پرسش و پاسخ به جواب نزدیک می‌شوند. در نتیجه انگیزه، کنجکاوی و جرأت در افراد برای طرح سوال، شک کردن به دانستنی ها و جست وجوی فعالانه برای یافتن پاسخ تقویت می‌شود. گروه های همیاری ایجاد کننده دوستی های جدید و بالا برنده روابط اجتماعی نه در سطح یک کلاس که در سطح یک پایه تحصیلی است. در این اتفاقات فهم قوانین علمی نهفته است که لذتی بزرگ به همراه دارد.

در این تجربه معلم به عنوان راهنما و تسهيل كننده تجربه های یادگیری، تلاش می كند استقلال يادگيرنده و نقش او را در يادگيري افزايش دهد و دانش آموز به جای اینکه فقط شنونده باشد و به حل تمرین های تكراری بپردازد، شرایطی فراهم می شود تا بحث و تحقیق كند و دیدگاه های دیگران را دریافت نماید و پاسخ مناسب بدهد. یعنی دانش و مفاهیم به صورت اجتماعی و همراه با دیگران آموخته می شود. در اين شيوه به دانش آموز جرأت سخنرانی در جمع و اداره بحث گروهی و اظهار نظر داده در نتیجه كلاس برايش محیط همکاری با معلم می شود و دیگر خسته كننده نخواهد شد.

یادگیری ماندگار، یادگیری مشارکتی، یادگیری دلپذیر، گروه های مجازی، ساختار هرمی